ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ε1 2023-2024

ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Επιδίωξη του μαθήματος είναι η  κατανόηση του φαινομένου της διδασκαλίας στην πολυπλοκότητά του και στην πολυμορφία του με συνειδητοποίηση της σημασίας του για την αγωγή, ώστε να οικοδομηθούν τα θεωρητικά θεμέλια και να καλλιεργηθεί η ικανότητα και η ετοιμότητα για το σχεδιασμό, την οργάνωση, την υλοποίηση και την αξιολόγηση της διδακτικής πράξης.

Ειδικότερα επιδιώκεται η βαθμιαία εξοικείωση με τις διδακτικές μεθόδους, τις παραδοσιακές και τις σύγχρονες (μαθητοκεντρικές), αλλά και η ανάδειξη της ελευθερίας και της δημιουργικότητας του διδάσκοντος προς διδασκαλίες πρωτότυπες, ελκυστικές και αποτελεσματικές, αλλά και προς τη συγκρότηση της προσωπικής θεωρίας για τη διδασκαλία. Το να οδηγούνται οι μαθητές σε κατάσταση προβληματισμού εμπλεκόμενοι οι ίδιοι σε αυτή,  καθώς και η ώθησή τους σε αυτενεργό δράση και δημιουργική έκφραση, υπηρετούν κάθε μεταρρυθμιστική-παιδαγωγική προσπάθεια και αποτελούν γνωρίσματα κριτικά σκεπτόμενων, υπεύθυνων και αποτελεσματικών εκπαιδευτικών που έχουν επίγνωση της διδακτικής ελευθερίας τους.

ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Μέσα από τις δραστηριότητες του μαθήματος αναμένεται οι φοιτητές να είναι σε θέση:

• Να εξηγούν την αλληλεπίδραση του φαινομένου της μάθησης και της διδασκαλίας και να εξοικειωθούν με θέματα της επιστήμης της Διδακτικής.
• Να σχεδιάζουν διδασκαλίες διατυπώνοντας τους σκοπούς και τους στόχους τους, αιτιολογώντας τις μεθοδολογικές επιλογές τους, δρομολογώντας δραστηριότητες καλλιέργειας ικανοτήτων και δεξιοτήτων και τεχνικές αξιολόγησης της διδασκαλίας, μέσα από διακριτές φάσεις.
• Να αποκτήσουν ανώτερες ικανότητες στην ανάλυση, στη σύνθεση, στη διατύπωση, αλλά και στην υλοποίηση σκοπών και στόχων της διδασκαλίας
• Να γνωρίζουν και να αξιοποιούν τις διδακτικές αρχές για το σχεδιασμό και την υλοποίηση της διδασκαλίας (με ιδιαίτερη έμφαση σε αυτή της διδακτικής ατμόσφαιρας), καθώς και τις μορφές και τις τεχνικές της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας 
• Να αξιοποιούν προγενέστερες αντιλήψεις των μαθητών κατανοώντας τη συμβολή τους στην κατάκτηση της νέας γνώσης
• Να αξιοποιούν τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ΤΠΕ στην υλοποίηση των στόχων του μαθήματος
• Να εξοικειωθούν με τις σημαντικότερες διδακτικές μορφές διδασκαλίας, τα σημαντικότερα διδακτικά μοντέλα και τις διδακτικές τεχνικές
• Να αποκτήσουν ικανότητες εφαρμογών ευέλικτων διδακτικών σχημάτων σύμφωνα με το γνωστικό αντικείμενο και τα διαθέσιμα μέσα
• Να δημιουργούν «ανοιχτές» μαθησιακές καταστάσεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες που συνδέουν το σχολείο με τη ζωή
• Να γνωρίζουν και να αξιοποιούν διάφορα διδακτικά σενάρια, να προάγουν τον διδακτικό νεωτερισμό και το πνεύμα καινοτομίας
• Να προβαίνουν σε ερμηνευτική ανάλυση της διδασκαλίας σε συσχετισμό μετις αναπαραστάσεις τους σχετικά με τη γνώση, τα Αναλυτικά Προγράμματα και τη διδακτική θεωρία
• Να μεριμνούν για την προαγωγή της ελεύθερης σκέψης και έκφρασης και τον εν γένει εκδημοκρατισμό της τάξης και του σχολείου
• Να καλλιεργούν ποικίλες ικανότητες και δεξιότητες για την ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών, το μελλοντικό επάγγελμα, αλλά και για την καθημερινή ζωή
• Να συγκροτήσουν την ταυτότητα του εκπαιδευτικού αναλαμβάνοντας τους διάφορους ρόλους που αυτή συνεπάγεται

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Σταθμοί στην ιστορία της Διδακτικής. Επιστημονικές και εννοιολογικές οριοθετήσεις. Διδασκαλία και μάθηση.  Αρχές και συνθήκες μάθησης. Σκοποίστοχοθεσία (εκπαιδευτικοί σκοποί, σκοποί διδασκαλίας). Φάσεις (πορεία) διδασκαλίας. Διδακτικό τρίγωνο (μαθητής – καθηγητής – μορφωτικά αγαθά) και αναπλαισίωσή του στο κοινωνικό πλαίσιο του σχολείου. Διδακτικά μοντέλα. Διδακτικός προγραμματισμός. Διδακτική ενότητα. Αναλυτικά Προγράμματα. Κοινωνικές μορφές διδασκαλίας (μετωπική, ομαδοσυνεργατική, σε ομάδες δύο ατόμων, εξατομικευμένη). Σχεδιασμός, οργάνωση και πραγματοποίηση της διδασκαλίας. Σχέδιο μαθήματος. Διδακτικές αρχές. Παιδαγωγική σχέση - παιδαγωγική ατμόσφαιρα - παιδαγωγική αλληλεπίδραση. Το εκπαιδευτικό έργο – η προσωπικότητα και ο ρόλος του εκπαιδευτικού – στυλ διδασκαλίας. 

Από τις μεθόδους διδασκαλίας: α) προσφοράς: παρουσίαση-εισήγηση, επίδειξη, πείραμα β) διδακτικού διαλόγου: διαλεκτική, σωκρατική-μαιευτική γ) αυτενέργειας και δράσης (σεναριοποίηση της διδασκαλίας): διερευνητική, ανακάλυψης, εργαστηριακή, με κειμενική καθοδήγηση, project, επιτόπια, προσομοίωση, μελέτη περίπτωσης. Διδασκαλία με Νέες Τεχνολογίες (διαδίκτυο, video, λογισμικά…). Διδακτικές τεχνικές (καταιγισμός ιδεών, εννοιολογικός χάρτης, ερωταπόκριση). Διδακτική της ερώτησης. Διδακτική της εικόνας. Ο ρόλος και η σημασία των προγενέστερων αντιλήψεων των μαθητών στη διδασκαλία.

Διεπιστημονική και διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας. Διδασκαλία προσανατολισμένη στην κατάκτηση γνώσεων, στην καλλιέργεια ικανοτήτων και δεξιοτήτων, στην οικοδόμηση της μεταγνώσης. Κίνητρα μάθησης. Η διαχείριση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Τεχνικές αξιολόγησης της μαθησιακής διαδικασίας. Οι Πρακτικές Ασκήσεις Διδασκαλίας ως πεδίο αξιοποίησης της διδακτικής και ψυχο-παιδαγωγικής θεωρίας.  Μικροδιδασκαλία και ανάλυση της διδασκαλίας. 

Διδακτικοί νεωτερισμοί και παρεχόμενη εκπαιδευτική ποιότητα. Διαστάσεις της ελευθερίας του εκπαιδευτικού.

Συνδυασμός διδακτικών μεθόδων και διδακτικών σεναρίων. Διδακτικές στρατηγικές.  

Εναλλακτικές μορφές σχολείων του παρόντος. 

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ

Για την επίτευξη των στόχων του μαθήματος λαμβάνονται υπόψη  τόσο τα χαρακτηριστικά, τα ενδιαφέροντα και οι εκπαιδευτικές ανάγκες των φοιτητών, όσο και οι αρχές μάθησης ενηλίκων.

Σε συνδυασμό με τα προαναφερόμενα, χρησιμοποιούνται βιωματικές συμμετοχικές μέθοδοι και τεχνικές προκειμένου να ενεργοποιηθούν οι εκπαιδευόμενοι και να επιτευχθεί υψηλός βαθμός παιδαγωγικής αλληλεπίδρασης. Ειδικότερα, εκτός από την εισήγηση,  αξιοποιούνται οι ακόλουθες ενεργητικές βιωματικές συμμετοχικές μέθοδοι και τεχνικές: διαλεκτική μορφή διδασκαλίας, εργασία σε ομάδες, διερευνητική προσέγγιση, μελέτη περίπτωσης, καταιγισμός ιδεών.

Επίσης χρησιμοποιείται κατάλληλη εκπαιδευτική τεχνολογία.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

Α. Κύρια Βοηθήματα

Ματσαγγούρας Η. (1997). Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας τ.Β’ : Στρατηγικές Διδασκαλίας,Gutenberg, Αθήνα.

Joyce B., Well M. & Calhoun E. (2009). Διδακτική Μεθοδολογία, ΙΩΝ, Αθήνα (επιμ. Αικ. Κασιμάτη).

Ματσαγγούρας Η. (2000). Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας τ.Α’ : Θεωρία της Διδασκαλίας, Gutenberg, Αθήνα.

Βαϊνά, Μ. (2013). Σύγχρονες Διδακτικές Κατευθύνσεις. Δημιουργικές και αποτελεσματικές προσεγγίσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Γρηγόρη, Αθήνα.

Β. Συμπληρωματικά Βοηθήματα

Αγγελίδης, Π. / Μαυροειδής, Γ. (επιμ.) (2004). Εκπαιδευτικές Καινοτομίες για το Σχολείο του Μέλλοντος. Τόμ. Α΄. Τυπωθήτω, Αθήνα

Βαϊνά, Μ. (2002). Δραστηριότητες Τοπικής Ιστορίας. Ένα εργαλείο εφαρμογής της μεθόδου project στα σχολεία. Με Παράρτημα για τον εκπαιδευτικό. Τυπωθήτω, Αθήνα.

Βαϊνάς, Κ. ( 2012). Σκοποθεσία της αγωγής, της εκπαίδευσης και της εκπαιδευτικής πράξης. Έλλην, Αθήνα.

Βαϊνάς, Κ. (1998). Η ερώτηση ως μέσο αγωγής της σκέψης. Gutenberg, Αθήνα.

Huettner, A. (2008). Διδακτική Τεχνολογικών Μαθημάτων. Μέθοδοι και Διαδικασίες. (επιμ. Μ. Βαϊνά). ΙΩΝ, Αθήνα

Κοσσυβάκη, Φ. (2003). Εναλλακτική Διδακτική. Προτάσεις για μετάβαση από τη Διδακτική του Αντικειμένου στη Διδακτική του Ενεργού Υποκειμένου.Gutenberg, Αθήνα.

Κοσσυβάκη, Φ. (1997). Κριτική επικοινωνιακή διδασκαλία. Κριτική προσέγγιση της διδακτικής πράξης.Gutenberg, Αθήνα.

Κουλαϊδής, Β. (επιμ.) (2007). Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής - δημιουργικής σκέψης. Οδηγίες για τον επιμορφωτή για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. ΟΕΠΕΚ. 

Λαγός, Δ. (2009). Σκοποθεσία και Αναλυτικά Προγράμματα Λυκείου: Παιδαγωγικές και κοινωνικές επιλογές.Βιβλιοπέλαγος, Αθήνα.

Ματσαγγούρας, Η. (2003). Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση. Εννοιοκεντρικήαναπλαισίωση και σχέδια εργασίας. Γρηγόρης, Αθήνα. 

Μαυροσκούφης, Λ. (2008). Διδακτική Μεθοδολογία και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.

Παρασκευόπουλος, Ι. (2004). Δημιουργική σκέψη στο σχολείο και στην οικογένεια. Ιδιωτ. Έκδ.

Ράπτη, Μ.(2002). Τα λάθη των μαθητών και ο ρόλος τους στη διαδικασία της μάθησης.Gutenberg, Αθήνα.

Tomlinson, C. (2004). Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα διδασκαλίας. Ανταπόκριση στις ανάγκες όλων των μαθητών.Μετφρ. Θεοφιλίδης, Χρ., ΜαρτίδουΦορσιέ, Δ.. Γρηγόρη,  Αθήνα.

Φλουρής, Γ. (2005). Αναλυτικά Προγράμματα για μια νέα εποχή στην εκπαίδευση. Γρηγόρη, Αθήνα.